PCO Origami

Teoria systemu EPR

 

PODSTAWY TEORETYCZNE SYSTEMU EDUKACJA PRZEZ RUCH. ZARYS

         System kształcenia i terapii Edukacja przez ruch ( EPR )  to zbiór technik i metod pracy opartych na naturalnym, optymalnym, rytmicznym ruchu człowieka. Poruszanie się według określonej rytmicznej procedury aktywizując zmysły, wspiera wzrost poziomu integracji sensorycznej by w ten sposób przygotować ciało jak i umysł do procesu uczenia się. System zbudowany został na podstawie wielu eksperymentów i obserwacji przeprowadzanych zarówno na zajęciach szkolnych jak i w grupach przedszkolaków. Głównym założeniem systemu EPR jest planowanie ruchu jako podstawy wywołującej aktywność poznawczą dziecka. Nauczyciel prowadzący zajęcia systemem EPR  stosuje określone proste lub bardziej złożone formy ruchu zgodne z fizjologią i możliwościami psychoruchowymi uczących się dzieci, opierając tak tworzoną zabawę na tzw. kompetencji miarowych uderzeń. Każda zabawa systemu EPR zbudowana jest z wielu technik - ćwiczeń, które spełniają określone funkcje wspierając całościowy, czyli holistyczny rozwój. 

         Podstawy teoretyczne systemu wyznaczają następujące teorie : 

  • Teoria poznawcza rozwijającego się dziecka prof. Ryszarda Więckowskiego 
  • Teoria integracji sensorycznej dr Jean Ayres                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

       Techniki i metody systemu EPR są reprezentatywne dla pedagogiki : humanistycznej, holistycznej, konstruktywistycznej. Uczeń podczas zajęć systemu EPR rozwija się w sposób autonomiczny, staje się istotą społeczną w działaniu z innymi, a wspomagający jego rozwój nauczyciel zapewnia mu spełnienie indywidualnych potrzeb : bezpieczeństwa, szacunku, samorealizacji, miłości. Celem osiąganym w zabawach systemu EPR jest dogłębne poznanie, zrozumienie funkcjonalności świata jak i przeżycie procesu tworzenia. Dziecko uczestnicząc w zabawach systemu EPR nadaje wiedzy i umiejętnościom znaczenie, które wykorzystuje w kolejnym działaniu. Nauczyciel pracujący systemem odpowiedzialny jest za organizację przestrzeni doświadczeń rozwojowych, a bazując na wiedzy i umiejętnościach dzieci wspiera proces konstruowania nowych modeli i reprezentacji świata. Proces ten przepełniony jest ruchem, zabawą, naturalnymi sytuacjami w których dziecko wyrażając swój stan emocjonalny zaczyna posługiwać się językiem rozwijając mowę, korzystać z wyobraźni planując działanie, podejmując decyzje o działaniu, rozwiązując problem, myśląc. Przestrzeń uczenia się dziecka zbudowana jest nie tylko z elementów które tworzą jego środowisko zewnętrzne, ale także z elementów które to dziecko charakteryzują np. styl poznawczy, uprzednia zdobyta wiedza i doświadczenie oraz wszelkie relacje pomiędzy uczniem, a przedmiotami uczenia się. Nauczyciel pracujący systemem EPR działa i organizuje działanie dzieciom mając na względzie, iż właśnie doświadczenie zdobyte w działaniu kształtuje mózg i struktury poznawcze rozwijającego się organizmu. Praca systemem EPR jest dynamicznym doświadczaniem zarówno dla dzieci jak i dla nauczyciela,  edukacją czynnościową w której dyscyplinę jako formę dobrze zorganizowanego działania wyprowadza się z ruchu.

       System EPR powstawał w przestrzeni edukacyjnej, czyli w konkretnej szkolnej  klasie, w grupie dzieci bawiącej się na podwórku, czy w przedszkolu, a także w drużynie zuchów i harcerzy. Powstał jako efekt wieloletnich licznych eksperymentów, obserwacji i poszukiwań praktycznych rozwiązań reprezentujących myśli wybitnych pedagogów, psychologów i filozofów edukacji. Niezwykle ważnym aspektem systemu EPR jest uświadomienie funkcji ruchu podczas zajęć z dziećmi, które przyczyną  są innej organizacji procesu uczenia.

        Funkcja ruchu w systemie EPR :

  • wywołanie radości, która tworzy optymalne warunki uczenia się w grupie  tzw. równowagę funkcjonalną ( Antonio. R. Damásio, 2005 };
  • wspomaganie procesu integracji sensorycznej ( Jean Ayres ,1972);
  • pobudzanie struktur pamięci długotrwałej: proceduralnej, epizodycznej, semantycznej ( Ernst Põppl, 1998);
  • nadawanie znaczenia ruchowi,działaniom, umiejętnościom i wiedzy ( L. Wygotski 1926, 1932 );
  • wywołanie procesu adaptacyjnego jako organizacji doświadczanego świata( Olssen1996 ); 
  • dotlenianie mózgu, zakotwiczanie informacji na korze mózgowej ( C. Hannaford 1998);
  • doskonalenie sprawności cielesnego mechanizmu uczenia się np.: koordynacji, praksji, samoobsługi, wyczucia ciała w przestrzeni, integracji obustronnej itd. (V.F. Maas 2005 );
  • wspomaganie procesu integracji psychicznej ( A.A.Terruwe,C.W. Baars 1989)  
  • wspomaganie procesu integracji emocjonalnej (A.A.Terruwe,C.W.Baars 2004)   

           Zaplanowany przez nauczyciela świadomy ruch podczas zajęć tworzy różnorodne sytuacje edukacyjne w których mały uczeń poznaje nieszablonowe wzory działania i uczenia się w praktyce odnoszące  się do myśli, teorii, przekonań i twórczości wielu wybitnych postaci takich jak: Leonardo da Vinci, Paul Cézanne, Jackson Pollock.

         Funkcja ruchu zintegrowanego z muzyką, tworzącego obraz w systemie EPR :

  • dochodzenie do równowagi pomiędzy nauką, a sztuką, logiką, a wyobraźnią;
  • myślenie całym mózgiem, myślenie systemowe;
  • kształtowanie wdzięku, oburęczności, kondycji, sprawności fizycznej i postawy ciała;
  • dochodzenie do wiedzy, rozumienia więzi łączących wszystkie zjawiska i rzeczy;
  • wyrabianie gotowości do zaakceptowania wieloznaczności, paradoksu, niepewności, czy niepowodzenia;
  • konsekwentne sprawdzanie wiedzy drogą doświadczeń, poszukiwania i błądzenia;
  • wzmacnianie doznań zmysłowych;
  • wzmacnianie rozumienia znaczenia dźwięku i ciszy, ruchu i bezruchu;
  • eksperymentowanie, patrzenie z różnych punktów widzenia na jeden obiekt;
  • dostrzeganie wartości w odmiennym zdaniu, w innym pomyśle, w nowej idei;
  • nadawanie znaczeń gestom, malarstwo gestu - action painting, nadawanie znaczeń układom fraktalnym; 
  • nadawanie znaczeń wytworom wykonanym indywidualnie lub w grupie;

             System EPR jako zbiór technik i metod pracy z dzieckiem nie odrzuca wartości tradycyjnej dydaktyki jednocześnie wprowadzając do procesu uczenia takie formy działania, które odnoszą się do neurobiologicznych podstaw funkcjonowania mózgu oraz prawidłowej relacji ciało - umysł w procesie rozwoju. 

         System EPR  reprezentują następujące techniki - ćwiczenia  :

  • graficzne, rytmiczne ćwiczenia grafomotoryczne wpływające na stabilizację lateralną, wywołujące radość i chęć działania, wykonywane na małej i wielkiej płaszczyźnie jedną ręką;
  • graficzne, rytmiczne ćwiczenia grafomotoryczne wpływające na synchronizację pracy mózgu wykonywane na małej i wielkiej płaszczyźnie oburącz;
  • graficzne, rytmiczne ćwiczenia grafomotoryczne wpływające na równoważenie lateralne, wywołujące uczucie swobody, relaksu wykonywane na małej i wielkiej płaszczyźnie naprzemiennie raz jedną, raz drugą ręką;
  • graficzne ćwiczenia grafomotoryczne z rytmem i muzyką w tle wykonywane jedną ręką, oburącz lub naprzemiennie według uznania dziecka;
  • ćwiczenia manipulacyjne wspomagające sprawność dłoni, rąk, nóg i całego organizmu z wykorzystaniem zabawek dydaktycznych oraz  zabawek dydaktycznych samodzielnie wykonanych, które pomagają w uzyskaniu koncentracji;
  • ćwiczenia rytmicznej manipulacji obiektami wywołujące stan równowagi fizjologicznej potrzebnej do utworzenia optymalnych warunków uczenia się;
  • ćwiczenia spontanicznego ruchu całego ciała jako formy pozawerbalnej komunikacji wspomagających koncentrację i polisensoryczne poznawanie;
  • ćwiczenia rytmicznego ruchu całego ciała według wybranej procedury wspomagające integrację cielesnych i intelektualnych mechanizmów uczenia się;

       System EPR reprezentują następujące techniki - zabawy i gry  : 

  • zabawa dydaktyczna z elementami  ćwiczeń grafomotorycznych z muzyką w tle;
  • zabawa dydaktyczna z elementami rytmicznych ćwiczeń grafomotorycznych;
  • zabawa dydaktyczna z elementami ćwiczeń manipulacyjnych z muzyką w tle;
  • zabawa dydaktyczna z elementami rytmicznych ćwiczeń manipulacyjnych;
  • kinezjologiczna zabawa dydaktyczna;
  • gra dydaktyczna z elementami ćwiczeń grafomotorycznych z muzyką w tle;
  • gra dydaktyczna z elementami rytmicznych ćwiczeń grafomotorycznych; 
  • gra dydaktyczna z elementami  ćwiczeń manipulacyjnych  z muzyką w tle;
  • gra dydaktyczna z elementami rytmicznych ćwiczeń manipulacyjnych;
  • kinezjologiczna gra dydaktyczna;
  • zabawa interakcyjna z elementami swobodnego ruchu i muzyką w tle;
  • zabawa interakcyjna z elementami rytmicznego ruchu;
  • zabawa interakcyjna z elementami ćwiczeń grafomotorycznych z muzyką w tle;
  • zabawa interakcyjna z elementami rytmicznych ćwiczeń grafomotorycznych;
  • gra interakcyjna z elementami swobodnego ruchu i muzyką w tle;
  • gra interakcyjna z elementami rytmicznego ruchu;
  • gra interakcyjna z elementami ćwiczeń grafomotorycznych z muzyką w tle;
  • gra interakcyjna z elementami rytmicznych ćwiczeń grafomotorycznych;     

       System EPR reprezentują następujące metody :  

  • metoda - Origami - story; 
  • metoda - Origami - baje postępujące;
  • metoda - Origami - baje wynikowe;
  • metoda - Dynamiczne obrazy;
  • metoda - Dynamiczne rekwizyty;
  • metoda - Matematyczne laboratorium;    
  • metosa - Graficzne rękodzieło                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                

   Wszystkie przedstawione metody mogą być zastosowane do nasępujących form organizacji procesu uczenia : 

  • uczenie zbiorowe ( w klasie, w sali przedszkolnej ) 
  • uczenie  w grupach;
  • uczenie drużynowe tzw. team teaching

   Formy uczenia indywidualnego konstruować można stosując wybrane techniki systemu EPR 

 

         System EPR stanowi dla nauczycieli także przestrzeń do eksperymentowania i poszukiwań nowych rozwiązań metodycznych w uczeniu dzieci. Nie ma formuły metody raz odkrytej, zamkniętej, dokończonej i niezmiennej. Każdy pedagog korzystając z wybranych technik systemu EPR może je stosować wraz z innymi metodami całościowego kształcenia. Niewątpliwie założenia systemu, a szczególnie jego praktyczne rozwiązania nie kłócą się z takim podejściem do uczenia dziecka jak wynika z myśli czy idei pedagogicznych J. Korczaka, M. Montessori, A. Kamińskiego, czy holistycznego spojrzenia na rozwój człowieka, które zapoczątkował w Polsce A. Szyszko - Bohusz. Jako autor sytemu EPR sama włączam systematycznie do jego teoretycznych podstaw spostrzeżenia wybitnych mistrzów pedagogiki jak i artystów, czy filozofów, których myśli, a może pragnienia, uczucia i marzenia potwierdza aktywny mały człowiek podczas zajęć tworząc kolejne artystyczne wręcz dzieło - kartę pracy. Trudno więc nie dorzucić to teorii systemu EPR platońskiej równowagi umysł - ciało oraz przepięknych słów wybitnego mistrza sztuki origami Akiro Yoshizawy : - " Gdy skutecznie  używamy naszych rąk, to  serca przepełnione są pokojem." 

 

  Bibliografia:

  1. Ayres A.J. Sensory Integration and Learning Disorders, Los Angeles 1972
  2. Damásio A.R. Błąd Kartezjusza, Rebis 1999.
  3. Damásio A.R. Tajemnica świadomości, Rebis 2000.
  4. Damásio A.R. W poszukiwaniu Spinozy, Rebis 2005.
  5. Dziamska D. Edukacja przez ruch.Kropki, kreski, owale, wiązki, WSiP 2005
  6. Dziamska D. Edukacja przez ruch. Fale, spirale, jodełki, zygzaki, WSiP 2005
  7. Dziamska D. Edukacja przez ruch. Zabawy z papierowym wachlarzem, WSiP 2008
  8. Dziamska D. Edukacja przez ruch. Zabawy z linią, WSiP 2009
  9. Dziamska D. Edukacja przez ruch. matematyczne obrazy w szkole, WSiP 2009 
  10. Franklin E.N. Świadomość ciała, KINED 2007 
  11. Goddard - Bluthe S.Harmonijny rozwój dziecka,Świat Książki 2010
  12. Goleman D. Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina 1997
  13. Gonzáles L.J. Pedagogika świętości, Światło-Życie 2006
  14. Hannaford C. Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł, Medyk 1995 
  15. Hannaford C. Serce dziecka, Międzynarodowy Instytut Neurokinezjologii 2004 
  16. Homplewicz H. Etyka pedagogiczna, Wydawnictwo Salezjańskie 1996 
  17. Hurlock E. B. Rozwój dziecka, PWN 1961
  18. Korczak J. Myśli, oprac.i wybór H.Kirchner PIW 1987 
  19. Maas V. F. Uczenie się przez zmysły, WSiP 2005
  20. Põppel E., Edingshaus A. L. Mózg -  tajemniczy kosmos. PIW 2003
  21. Schacter D.L. Siedem grzechów pamięci. PIW 2003
  22. Shuter-Dyson R.,Gabriel Clive Psychologia uzdolnienia muzycznego, WSiP 1986  
  23. Terruwe A.A., Baars C.W. Integracja psychiczna. W drodze 1989
  24. Terruwe A.A., Baars C.W. Integracja emocjonalna. W drodze 2004
  25. Tisher R.P.,Power C.H.,Endean L.Fundamental Issuses In Science Education, John Wiley & Sons Australasia Pty Lid 1972
  26. Thackray R. Rhythmic Abilities in Children, Novello 1972
  27. Więckowski R. Podstawy nauczania początkowego, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego 1990
  28. Więckowski R. Praca terapeutyczna w systemie edukacji wczesnoszkolnej, Życie Szkoły 2001/1
  29. Więckowski R. Pedagogika wczesnoszkolna, WSiP 1998 
  30. Woroniecki J. Katolicka etyka wychowawcza, KUL 1986
  31. Wygotski L. S. Myślenie i mowa, PWN 1989